Czy można sprzedać majątek przed ogłoszeniem upadłości konsumenckiej?

Czym jest sprzedaż majątku przed ogłoszeniem upadłości?

Dłużnicy wykazują się dużą kreatywnością w przedmiocie transferów majątkowych przed ogłoszeniem upadłości. Sprzedaż majątku przed ogłoszeniem upadłości jest tylko jednym ze sposobów, za pomocą którego składniki majątkowe należące do dłużnika staną się własnością innej osoby – często najbliższych członków rodzinny.

W praktyce można spotkać się także z innymi czynnościami prawnymi – na przykład darowizną lub przewłaszczeniem na zabezpieczenie. Przyszły upadły chce „wejść” w upadłość bez majątku, tak aby syndyk nie spieniężył go w toku postępowania. W praktyce jednak majątek ma dalej pozostawać w jego faktycznym władztwie – formalnie stanowiąc własność innej osoby.

Sądy upadłościowe i syndycy wielokrotnie spotkali się z takim postępowaniem. Nie stanowi ono dla nich żadnej nowości. Ustawodawca również przewidział, że takie sytuacje mogą mieć miejsce i ustanowił przepisy, które mają uchronić wierzycieli od nadmiernych strat.

Sprzedaż majątku przed ogłoszeniem upadłości powinna być zatem każdorazowo skonsultowana z prawnikiem. Adwokat przeanalizuje Państwa sytuacje i przedstawi skutki takiej czynności. Może się bowiem okazać, że sprzedaż majątku przed ogłoszeniem upadłości nie będzie dla Państwa korzystna i istnieją inne sposoby na walkę z zadłużeniem.

Czy sprzedaż majątku przed ogłoszeniem upadłości jest dopuszczalna?

Zgodnie z art. 140 Kodeksu cywilnego (dalej jako: „k.c.”) w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.

Oczywiście nikt nie może zabronić dłużnikowi swobodnego dysponowania swoim majątkiem ruchomym i nieruchomym. Tego rodzaju gwarancję wynikają już z samej Konstytucji RP i innych ustaw. Sprzedaż majątku przed ogłoszeniem upadłości konsumenckiej jest zatem możliwa (dłużnik jeszcze nie złożył wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej i nie wiadomo, czy w ogóle taki wniosek złoży), ale nie oznacza to, że zawsze będzie skuteczna.

Dlaczego sprzedaż majątku przed ogłoszeniem upadłości konsumenckiej może być nieskuteczna?

Sytuacja przyszłego upadłego jest szczególna. Posiada on najpewniej jedno (dłużnik jest niewypłacalny nawet wówczas, gdy nie jest w stanie wykonywać jednego zobowiązania) lub kilka zobowiązań, których nie jest w stanie regulować. Gdyby przyjąć za słuszny pogląd, w którym dłużnik bez żadnych konsekwencji może sprzedać swój majątek przed ogłoszeniem upadłości, to przyczyniłoby się to do ogromnego uszczerbku w interesach wierzycieli.

Ustawodawca dostrzegł ten problem i zabezpieczył interesy wierzycieli – przynajmniej w podstawowym zakresie. Ubocznym celem postępowania o ogłoszenie upadłości konsumenckiej niewypłacalnej osoby fizycznej jest również – przynajmniej częściowe – zaspokojenie wierzycieli.

Jakie są skutki sprzedaży majątku przed ogłoszeniem upadłości konsumenckiej?

Sprzedaż majątku przed ogłoszeniem upadłości konsumenckiej może rzutować na ważność tych czynności oraz późniejsze rozstrzygnięcie Sądu upadłościowego – w szczególności w zakresie ustalenia planu spłaty, umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty lub warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty.

Bezskuteczność z mocy prawa czynności sprzedaży majątku przed ogłoszeniem upadłości

Zgodnie z art. 127 prawa upadłościowego bezskuteczne w stosunku do masy upadłości są czynności prawne dokonane przez upadłego w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, którymi rozporządził on swoim majątkiem, jeżeli dokonane zostały nieodpłatnie albo odpłatnie, ale wartość świadczenia upadłego przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego lub zastrzeżonego dla upadłego lub dla osoby trzeciej.

Niniejszy wpis dotyczy sprzedaży majątku przed ogłoszeniem upadłości konsumenckiej (czynności z natury rzeczy odpłatnej), ale sam przepis ma szerszy zakres, bowiem obejmuje również czynności nieodpłatne, na przykład wcześniej wspomniane darowizny.

Z mocy prawa nieważne będą zatem czynności prawne dokonane przez upadłego w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, w których upadły:

– rozporządził swoim majątkiem (wyzbył się prawa własności);

– dokonał w/w czynności w sposób odpłatny lub nieodpłatny;

– wartość świadczenia upadłego (np. wartość nieruchomości lub rzeczy ruchomej) przewyższyła w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego (np. pieniądze) lub zastrzeżonego dla upadłego lub dla osoby trzeciej.

Bezskuteczne są również zabezpieczenie i zapłata długu niewymagalnego dokonane przez upadłego w ciągu sześciu miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Osoba lub podmiot, które otrzymały zapłatę lub zabezpieczenie są chronione. Mogą oni bowiem w drodze powództwa lub zarzutu żądać uznania tych czynności za skuteczne, jeżeli w czasie ich dokonania nie wiedzieli o istnieniu podstaw do ogłoszenia upadłości.

Bezskuteczność tych czynności następuje z mocy samego prawa. Oznacza to, że Sąd upadłościowy i syndyk nie będą musieli podejmować dodatkowych działań natury prawnej tym przedmiocie. Zgoła inaczej wygląda sytuacja opisana w art. 128 prawa upadłościowego.

Bezskuteczność sprzedaży majątku przed ogłoszeniem upadłości z urzędu lub na wniosek syndyka

Zgodnie z art. 128 ust. 1 prawa upadłościowego Sędzia-komisarz z urzędu albo na wniosek syndyka uzna za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości odpłatną czynność prawną dokonaną przez upadłego w terminie sześciu miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości z małżonkiem, krewnym lub powinowatym w linii prostej, krewnym lub powinowatym w linii bocznej do drugiego stopnia włącznie, z osobą pozostającą z upadłym w faktycznym związku, prowadzącą z nim wspólnie gospodarstwo domowe albo z przysposobionym lub przysposabiającym, chyba że druga strona czynności wskaże, że nie doszło do pokrzywdzenia wierzycieli.

Wyżej wskazany przepis stosuje się również odpowiednio do czynności upadłego:

– dokonanych ze spółką, w której upadły jest członkiem zarządu, jedynym wspólnikiem lub akcjonariuszem, oraz ze spółkami w których osoby wymienione w art. 128 ust. 1 prawa upadłościowego (przepis powyżej) są członkami zarządu lub jedynymi wspólnikami lub akcjonariuszami;

– będącego spółką lub osobą prawną, dokonanej z jej wspólnikami, ich reprezentantami lub ich małżonkami, jak również ze spółkami powiązanymi, ich wspólnikami, reprezentantami lub małżonkami tych osób;

– będącego spółką, których dokonał z inną spółką, jeżeli jedna z nich była spółką dominującą, a także jeżeli ta sama spółka jest spółką dominującą w stosunku do upadłego i drugiej strony czynności.

Bezskuteczny w stosunku do masy upadłości będzie również przelew wierzytelności przyszłej, jeżeli wierzytelność ta powstanie po ogłoszeniu upadłości.

Jeżeli na tym etapie wpisu masz jakiekolwiek pytania dotyczące sprzedaży majątku przed ogłoszeniem upadłości – zapraszam do nawiązania kontaktu. W ramach wykonywanej praktyki adwokackiej prowadzę sprawy o ogłoszenie upadłości konsumenckiej.

Skarga Pauliańska

Mogłoby się zatem wydawać, że sprzedaż majątku przed ogłoszeniem upadłości powinna być dokonana odpowiednio wcześniej – tak aby uniknąć ewentualnych negatywnych konsekwencji. Tutaj jednak pojawią się instytucja skargi pauliańskiej, z której będzie mógł skorzystać syndyk w toku postępowania o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, jeżeli poweźmie informacje o takich czynnościach.

Zgodnie z art. 527 § 1 k.c. gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

Stosownie do art. 527 § 2 k.c. czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

Syndyk nie będzie mógł żądać uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną po upływie pięciu lat od daty tej czynności.

Skutki sprzedaży majątku dla postępowania o ogłoszenie upadłości konsumenckiej

Musicie również Państwo pamiętać, że sprzedaż majątku przed ogłoszeniem upadłości może rzutować na rozstrzygnięcie Sądu upadłościowego.

Sąd wydaje postanowienie o odmowie ustaleniu planu spłaty wierzycieli albo umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli lub warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli, jeżeli upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań.

Sąd może jednak zmienić zdanie w tym zakresie, jeżeli  ustalenie planu spłaty wierzycieli lub umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycielu lub warunkowe umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.

Podsumowanie

Sprzedaż majątku przed ogłoszeniem upadłości konsumenckiej wywiera istotne skutki prawne w wyżej opisanych obszarach. Dłużnik który zamierza dokonać takich czynności powinien skonsultować się z adwokatem – w celu zwiększenia swojego bezpieczeństwa prawnego. Nie zawsze bowiem tego rodzaju transfery majątkowe będą dla niego korzystne.

Niniejszy wpis blogowy nie stanowi porady prawnej. Jeżeli macie Państwo jakiekolwiek pytania w tym przedmiocie – zapraszam do nawiązania kontaktu.