DZIEDZICZENIE USTAWOWE A ZACHOWEK

Dziedziczenie ustawowe a zachowek – definicja

Dziedziczenie ustawowe to nic innego, jak dziedziczenie według przepisów Kodeksu cywilnego. Ma ono miejsce, gdy spadkodawcy nie sporządził testamentu albo testament, który sporządził jest dotknięty nieważnością. Może mieć ono miejsce również w sytuacji, gdy osoby powołane do dziedziczenia nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami. Warto pokreślić, iż dziedziczenie ustawowe może odnosić się nie tylko do całego spadku, ale również do jego części. Reguły dziedziczenia ustawowego opierają się na stosunku pokrewieństwa, małżeństwa lub przysposobienia.

Dziedziczenie ustawowe – kolejność dziedziczenia

Pierwsza grupa spadkobierców ustawowych – w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych. Wymaga jednak podkreślenia, iż część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż ¼ całości spadku. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych.

Druga grupa spadkobierców ustawowych – w braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi ¼ całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Jeżeli natomiast jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.

Trzecia grupa spadkobierców ustawowych – udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi połowę spadku. Natomiast w braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych, cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy.

Czwarta grupa spadkobierców ustawowych – w braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy. Dziedziczą oni w częściach równych. Jeżeli którekolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Jeżeli dziecko któregokolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. W braku dzieci i wnuków tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadł, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.

Piąta grupa spadkobierców ustawowych – w braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.

Szósta grupa spadkobierców ustawowych – w braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.

Dziedziczenie ustawowe a zachowek – definicja zachowku

Art. 991 Kodeksu cywilnego reguluje kwestię dotyczącą zachowku. Stanowi on, iż zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z mocy ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – 2/3 wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału.

Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, bądź w postaci świadczenia od fundacji rodzinnej, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Zachowek – podstawa obliczania zachowku

Kodeks cywilny w art. 992 stanowi, że przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.

Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. Przy obliczaniu zachowku dolicza się do spadku także fundusz założycielski fundacji rodzinnej wniesiony przez spadkodawcę, w przypadku, gdy fundacja ta nie jest ustanowiona w testamencie. Przy obliczaniu zachowku dolicza się do spadku również mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej o wartości nie większej niż wysokość funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej wniesionego przez spadkodawcę.

Przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych ani dokonanych przed więcej niż 10 laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Przy obliczaniu zachowku należnego zstępnemu nie dolicza się do spadku darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych. Ważne jest to, że sytuacja ta nie dotyczy wypadku, gdy darowizna została uczyniona na mniej niż 300 dni przed urodzeniem się zstępnego. Natomiast przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi nie dolicza się do spadku darowizn, które spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa.

Dziedziczenie ustawowe a zachowek

Zachowek to nic innego, jak część spadku, która należy się osobom bliski spadkodawcy, niezależnie od tego, czy powołał je on do spadku, czy też nie. Jeżeli osoba taka nie otrzymała spadku o wartości odpowiadającej należnemu jej zachowkowi, wówczas może żądać od spadkobiercy zapłaty odpowiedniej kwoty. Warto podkreślić, że w przypadku dziedziczenia ustawowego, spadkobiercy są jednocześnie osobami uprawnionymi do zachowku, w związku z czym zazwyczaj w takich przypadkach nie ma potrzeby zapłaty zachowku. Oczywiście zdarzają się wyjątki od wskazanej regały.

Podsumowanie – dziedziczenie testamentowe a zachowek

Kwestie dotyczące dziedziczenia ustawowego oraz zachowku mogą wywoływać w nas wiele niepewności. Warto w takiej sytuacji skorzystać z pomocy profesjonalnego adwokata, który będzie w stanie nakierować nas na najlepsze rozwiązanie, które będzie dostosowane nie tylko do naszych potrzeb, ale również do wszelkich oczekiwań. Dziedziczenie ustawowe, jak i sam zachowek to kwestie, które są skomplikowane. Odpowiednia znajomość przepisów prawa oraz wieloletnie doświadczenie w jego wykorzystywaniu w praktyce to podstawa w walce o prawa spadkowe należne bliskim spadkodawcy.

Przypominam, że wpisy blogowe nie stanowią porady prawnej udzielanej w indywidualnej sprawie. Jeżeli chcecie Państwo uzyskać wsparcie prawne – zapraszam do kontaktu.