Wiele osób poszukujących pomocy prawnej w Internecie zastanawia się, czy wydziedziczonemu należy się zachowek. Tematyka dziedziczenia po zmarłych bliskich zawsze wiąże się z wieloma emocjami, które znacznie przybierają na sile, gdy jeden ze spadkobierców został wydziedziczony. Wówczas naturalnym jest, że taka osoba poszukuje alternatywnych rozwiązań, które pozwolą jej partycypować w spadkobraniu – przynajmniej w tym sensie, że otrzyma zachowek. Czy wydziedziczonemu należy się zachowek? Czym w zasadzie jest wydziedziczenie? Kiedy wydziedziczenie będzie skuteczne? Na te i inne pytania znajdziecie Państwo odpowiedzi w niniejszym wpisie blogowym.
Czy wydziedziczonemu należy się zachowek – kilka słów o zachowku
Jedna z podstawowych zasad całego prawa spadkowego zakłada, że spadkodawca ma daleko idącą swobodę w dysponowaniu swoim majątkiem na wypadek śmierci. Może zatem ustanowić w zasadzie dowolne osoby swoimi spadkobiercami w testamencie (niekoniecznie członków rodziny), a inne może pominąć – względnie nawet wydziedziczyć.
Jeżeli członkowie najbliższej rodziny spadkodawcy nie zostaną powołani do dziedziczenia w testamencie – będzie im przysługiwać prawo do zachowku. Zachowek to nic innego jak określona suma pieniędzy, której zapłaty będą mogli się domagać – nawet przy użyciu przymusu państwowego. Ustawodawca wyszedł z założenia, że ta grupa osób zasługuje na szczególną ochronę, a instytucja zachowku ma ją gwarantować. Szczegółowe zasady dotyczące zachowku (katalog osób uprawnionych, zasady obliczania zachowku itp.) znajdują się w Kodeksie cywilnym, od art. 991 do 1011.
Biorąc pod uwagę powyższe – czy wydziedziczonemu należy się zachowek? W tym miejscu trzeba rozróżnić dwie sytuacje, które często są mylone w praktyce. A mianowicie brak powołania do dziedziczenia w testamencie pociąga za sobą zupełnie inne skutki prawne niż wydziedziczenie. Ten drugi przypadek jest znacznie dalej idący i należy go rozpatrywać w zupełnie innych kategoriach.
Czym jest wydziedziczenie i kiedy będzie skuteczne?
Wydziedziczenie stanowi akt woli spadkodawcy, który z różnych powodów chce pozbawić określoną osobę prawa do zachowku. Na podstawie własnego osądu podejmuje decyzję w tym zakresie, a następnie wprowadza odpowiednie zapisy do testamentu.
Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:
– wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
– dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
– uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Osoba skutecznie wydziedziczona nie będzie brała udziału w spadkobraniu, a co ważniejsze – zostanie pozbawiona prawa do zachowku, czyli wcześniej opisywanej „rekompensaty” finansowej za brak partycypacji w dziedziczeniu. Należy jednak pamiętać, że zstępni wydziedziczonego (dzieci, wnuki, prawnuki) nie zostaną pozbawieni prawa do zachowku, a zatem skutki wydziedziczenia nie rozciągają się najbliższą rodzinę wydziedziczonego.
Czy wydziedziczonemu należy się zachowek? Jak Państwo widzą – jeżeli wydziedziczenie będzie skuteczne, to zachowek nie będzie się należał. Taka osoba nie będzie posiadała roszczenia w zakresie wypłaty określonej sumy pieniędzy tytułem zachowku.
Nie bez powodu wspominam o skutecznym wydziedziczeniu. W praktyce dość często zdarza się bowiem, że wydziedziczenie dotknięte jest określonymi brakami, które niweczą jego skuteczność. Na co zwrócić szczególną uwagę?
Czy wydziedziczonemu należy się zachowek – kiedy wydziedziczenie nie będzie skuteczne
Po pierwsze wydziedziczenie będzie skuteczne tylko wówczas, gdy zostanie dokonane w testamencie. Jeżeli spadkodawca uchybił temu wymogowi (np. sporządził odrębny dokument) – będziesz mógł domagać się zapłaty zachowku, ponieważ wydziedziczenie nie będzie skuteczne.
Jeżeli wydziedziczenie znajduje się w testamencie, to należy zweryfikować, czy rzeczony akt ostatniej woli spadkodawcy jest ważny. Istnieją bowiem sytuacje, w których sam testament będzie dotknięty wadami, które sprawiają, że nie będzie ważny. Wówczas wydziedziczenie również nie wywoła żadnych skutków prawnych.
Zweryfikuj również, czy spadkodawca ujawnił w testamencie przyczynę wydziedziczenia. We wcześniejszym fragmencie niniejszego wpisu blogowego przytoczyłem powody, które mogą uzasadniać wydziedziczenie. Co więcej przyczyna wydziedziczenia musi być zgodna ze stanem faktycznym.
Czy wydziedziczonemu należy się zachowek, jeżeli spadkodawca mu przebaczył? Musisz też pamiętać, że wydziedziczenie nie będzie skuteczne, gdy spadkodawca Ci przebaczył. Spadkodawca nie może bowiem wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Jeżeli w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem.
Podsumowanie
Czy wydziedziczonemu należy się zachowek, gdy wydziedziczenie było skuteczne? Odpowiedź na to pytanie musi być negatywna. W takich okolicznościach wydziedziczony zostanie pozbawiony prawa do zachowku. Musicie Państwo jednak pamiętać, że wydziedziczenie nie zawsze będzie wywoływało skutki prawne. W takiej sytuacji pomocna okaże się konsultacja z adwokatem, który prowadzi sprawy spadkowe. Profesjonalny pełnomocnik przeanalizuje Państwa sytuacje i zaproponuje optymalne rozwiązania dotyczące zachowku i wydziedziczenia.
Niniejszy wpis blogowy nie stanowi porady prawnej. Jeżeli macie Państwo jakiekolwiek pytania w tym przedmiocie –zapraszam do nawiązania kontaktu.